Πώς να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να διαχειρίζονται το θυμό τους;

Γονείς και διαχείριση θυμού στα παιδιά

Σε αυτό το άρθρο αναπτύσσεται η σημασία της αγωγής που παρέχεται από τους γονείς στα παιδιά, προκειμένου να καλλιεργηθούν σε αυτά ικανότητες ελέγχου του θυμού τους. Άραγε, λίγες φορές έχετε πετύχει σε ένα σούπερ μάρκετ έναν θυμωμένο γονέα να κατσαδιάζει τον γιο του; Αυτό είναι παράδειγμα προς αποφυγή, διότι ο γονιός σε μια τέτοια περίσταση αποτελεί αρνητικό πρότυπο συμπεριφοράς έναντι του παιδιού του.

Τι πρέπει να προσέξουμε στη δική μας συμπεριφορά

Είναι πολύ σημαντικό να στεκόμαστε ως θετικό παράδειγμα στα παιδιά μας, όχι μόνο με λόγια αλλά έμπρακτα. Για παράδειγμα, δύο γονείς που τσακώνονται συχνά, μολονότι, παράλληλα, επιβάλλουν με φωνές την ηρεμία και την τάξη στο παιδί τους, μεταδίδουν σε αυτό λανθασμένο μήνυμα, διότι, από τη φύση του και ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, το παιδί μιμείται και ταυτίζεται με τους δικούς τους. Ένας ανήλικος που προσλαμβάνει από τους γονείς του επιθετική συμπεριφορά και οργή, κατά πάσα πιθανότητα θα εκδηλώνει όμοια ή -και- παρόμοια συμπεριφορά ως ενήλικος

Σας ενδιαφέρει: Παιδί: Τα καλύτερα blogs για το παιδί

Σε όποιο σπίτι επικρατεί ηρεμία, η ατμόσφαιρα είναι ευχάριστη. Οι διαφορές μεταξύ των συζύγων και οι εντάσεις που μερικές φορές προκαλούνται αφορούν στα περισσότερα τα ζευγάρια. Ωστόσο, όταν μεταξύ του ανδρόγυνου και έναντι των παιδιών ξεσπούν συχνά βίαιες συγκρούσεις, οι θυμώδεις γονείς οφείλουν να αποδεχθούν με στοιχειώδη ωριμότητα την πιθανότατη προοπτική ότι τα παιδιά τους θα συμπεριφέρονται αναλόγως, είτε ως ανήλικα είτε ως ενήλικες. Σίγουρα, δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση η επίτευξη ισορροπίας στο πλαίσιο της οικογένειας. Όμως, εφόσον μεταξύ των συζύγων εκδηλώνεται αμοιβαία η διάθεση για υποχωρήσεις και -μέχρι ενός σημείου συμβιβασμούς-, δεν είναι αδύνατη η επικράτηση σχετικά ήρεμου κλίματος στο σπίτι.

Προσδιορίζοντας τα προβλήματα της επίκρισης

Οπωσδήποτε, κανένας γονέας δεν είναι τέλειος, γι’ αυτό η συνηθέστερη στάση των περισσότερων έναντι των παιδιών είναι η επίκριση, ενώ -αποδεδειγμένα- προτιμότερη είναι η επιβράβευση και, γενικότερα, η θετική ενίσχυσή τους. Συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα σειράς παιδαγωγικών μελετών συγκλίνουν στο ότι ωφελούν κυρίως η παρότρυνση των «μεγάλων» στους «μικρούς» να προσπαθούν όσο το δυνατόν περισσότερο και η παρατήρηση ότι αρκεί η προσπάθεια που καταβάλλουν, ανεξαρτήτως των στόχων που επιτυγχάνουν.

Παιδιά που ζουν μέσα στην επίκριση, μαθαίνουν να επικρίνουν.

Τεκμήριο αναποτελεσματικότητας της επικριτικής στάσης των ενηλίκων απέναντι στα παιδιά αποτελεί το φαινόμενο της «σχολικής διαρροής». Αναφερόμαστε σε επανειλημμένες «κοπάνες» των μαθητών από το σχολείο ή -και- σε απουσία διαρκείας από τα μαθήματά τους. Η μαθητική «διαρροή» από μεγάλη μερίδα γονέων θεωρείται ως αποτέλεσμα τεμπελιάς και του ατίθασου χαρακτήρα των παιδιών, ωστόσο, σύμφωνα επίσης, με μελέτες παιδαγωγικού και κοινωνιολογικού χαρακτήρα, αρκετοί από τους εφήβους είτε κάνουν «κοπάνα» είτε διακόπτουν τη φοίτησή τους εξαιτίας μιας -ή και περισσότερων- σχολικής αποτυχίας και, κυρίως, λόγω του αρνητικού σχολιασμού αυτής από τους γονείς, τους δασκάλους και τους συμμαθητές τους. Ένας μέτριος βαθμός σε σχολική εργασία, μολονότι έχει καταβληθεί έστω κάποια προσπάθεια από έναν μαθητή, μια χαμηλή βαθμολόγηση σε ένα από τα καθημερινά τεστ, η παραπομπή κάποιου ως μετεξεταστέου σε επαναληπτικές προαγωγικές εξετάσεις, είναι περιστάσεις αποτυχίας που επισύρουν κυρίως επικριτικά σχόλια από τους «μεγάλους». Αναμφίβολα, η επίκριση αυτή επιτείνει την απογοήτευση του εφήβου και καταρρακώνει την ήδη μειωμένη (λόγω της εκάστοτε αποτυχίας) αυτοεκτίμησή του, με συνεπακόλουθα τα ακόμα συχνότερα σκασιαρχεία και, γενικότερα, την ελλιπή φοίτησή του.

Προσέγγιση κατά την εφηβεία

Σίγουρα, η παρορμητική και αντισυμβατική συμπεριφορά -ιδίως των εφήβων- στο σπίτι, στο σχολείο και αλλού, προκαλεί ταραχή, έως και οργή στους γονείς. Σε περιστάσεις όπως αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω (παραβατική συμπεριφορά στο σχολείο, αδιαφορία σχετικά με τα μαθήματα, απουσίες κατά τις ώρες διδασκαλίας κ.ά.) το πρώτο και σημαντικότερο είναι -ως γονείς- να δίνουμε λίγο χρόνο στον εαυτό μας, συγκρατώντας τα πρώτα έκρυθμα αισθήματα θυμού και επιδεικνύοντας όσο το δυνατόν πιο ψύχραιμη συμπεριφορά. Ακόμη και σε στιγμές κρίσης, αποτελούμε για τα παιδιά μας πρότυπα άρα, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η συμπεριφορά μας, κυριαρχημένη ή ακραία, πιθανότατα θα μας επιστραφεί όμοια. Αφού περάσει λίγη ώρα, είναι προτιμότερο να συζητάμε με τα παιδιά στο σπίτι (σε περιβάλλον οικείο και στις δύο πλευρές), με ειλικρίνεια και όσο γίνεται περισσότερη αυτοκυριαρχία, για το πώς αισθανόμαστε σχετικά με τη συμπεριφορά τους, δίχως όμως να φερόμαστε εριστικά, επιθετικά και επικριτικά. Στη συνέχεια, ωφελεί να διερευνάμε μαζί τους τα αίτια αυτής της συμπεριφοράς, χωρίς κάνουμε ηθικολογικό κήρυγμα ούτε να ενσπείρουμε ενοχές. Κι έπειτα, αφού τα πείθουμε ότι δεν στεκόμαστε απέναντι αλλά δίπλα τους, κερδίζοντας, έτσι, την εμπιστοσύνη τους, να επιδίδουμε σε αυτά κίνητρο ενίσχυσης της προσδοκώμενης -από εμάς- θετικής συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, αν μάθουμε ότι ο γιος μας δεν έχει προσκομίσει επανειλημμένα στους δασκάλους εργασίες του, το πρώτιστο είναι να αναζητήσουμε μαζί του τους λόγους της αμέλειάς του δίχως κατηγορητική διάθεση και χωρίς να τον βάλουμε «στο σκαμνί» ως απολογούμενο αλλά θέτοντας όρια συμπεριφοράς. Τα όρια τίθενται, εάν του υποδείξουμε (αναφερόμενοι σε πραγματικές ανάλογες εμπειρίες που είτε μας είχαν ζημιώσει είτε μας είχαν ωφελήσει) τη νοοτροπία που θα τον ευχαριστήσει (στην προκειμένη, στοιχειώδη επιμέλεια σχετικά με τις σχολικές υποχρεώσεις του και καταβολή προσπάθειας από πλευράς του  όσο μπορεί), αποφεύγοντας την απεχθή -γενικότερα, στους εφήβους- ηθικολογία. Κι αφού μας νιώσει φιλικούς -κι όχι φίλους- απέναντί του, θα βοηθούσε να του πούμε ότι εάν ασχολούνταν επιμελώς με τις εργασίες του, ήμασταν έτοιμοι να του αγοράσουμε τα πιο “in” ηλεκτρονικά παιχνίδια της αγοράς ή, τέλος πάντων, κάτι που του αρέσει να ασχολείται στον ελεύθερο χρόνο του. Η αποτελεσματικότερη ολοκλήρωση της κουβέντας είναι να του πούμε -εννοώντας κάθε μία λέξη- ότι τα λάθη είναι μέσα στη ζωή, ότι είμαστε βέβαιοι για τη μεταμέλειά του και πως, όταν παραδώσει την πρώτη εργασία σε κάποιον από τους δασκάλους του, θα του αγοράσουμε ό,τι θέλει, μέχρι, βέβαια, ένα χρηματικό όριο.

Θέτοντας χρονικά όρια με στόχο την επιβράβευση

Γενικεύοντας το παράδειγμα, να είστε σίγουροι ότι διαχειριζόμενοι ανάλογες καταστάσεις όπως προαναφέρθηκε, τα παιδιά μας διδάσκονται ένα σπουδαίο μάθημα, που σχετίζεται κυρίως με το ειλικρινές ενδιαφέρον, την ψυχραιμία και την κατανόηση που έχουμε εκφράσει σε αυτά, με την εμπιστοσύνη που τους εκφράζουμε παρέχοντάς τους ευκαιρία μεταμέλειας, καθώς και για το ισχυρό κίνητρο που τους έχουμε επιδώσει προσδοκώντας από πλευράς τους περισσότερη επιμέλεια και εργατικότητα. Απαραίτητο, επίσης, είναι να θέτουμε ένα εύθετο χρονικό διάστημα, για παράδειγμα, μια εβδομάδα, διαβιβάζοντάς τους το μήνυμα ότι θα αμειφθούν, εάν συμπεριφερθούν αναλόγως μέσα σε αυτήν την «προθεσμία». Εάν, λοιπόν, ενεργήσουν με τον προσδοκώμενο -από εμάς, τρόπο, μπορούν να επιλέξουν, για παράδειγμα, ένα παιχνίδι της αρεσκείας τους στο τέλος της εβδομάδας, για άλλη μια φορά. Και αν επαναλάβουν τη θετική συμπεριφορά, ας τα ανταμείβουμε και πάλι, ανάλογα, βέβαια, και με την οικονομική δυνατότητά μας. Σε αντίθετη περίπτωση, αν συνεχίσουν να συμπεριφέρονται αρνητικά, τότε δεν τους αξίζει θετικό αλλά αρνητικό κίνητρο. Πιο απλά, εάν η νοοτροπία τους δεν αξίζει αμοιβής, τότε συνετό είναι να αφαιρούμε το κίνητρο αλλά -προσοχή!- χωρίς νεύρα και θυμώδη συμπεριφορά. Η αφαίρεση της αμοιβής, σε πρώτη, χρονικά, φάση, τους στοιχίζει αποτελώντας, έπειτα, ένα σπουδαίο μάθημα μεταμέλειας.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πώς να εκπαιδεύσετε τα παιδιά σας να μαγειρεύουν

Ίσως κάποιοι από εσάς να αμφισβητήσουν τις παραπάνω προτάσεις και κατευθύνσεις. Είναι απολύτως λογικό. γιατί οτιδήποτε σχετίζεται με ανθρώπινα αισθήματα, συναισθήματα και τις ανθρώπινες σχέσεις δεν επιδέχεται «συνταγές» ηρεμίας και ευτυχίας. Ωστόσο, πρόκειται για αποστάγματα εμπειριών πολλών συνανθρώπων μας, για μια συνισταμένη τρόπων διαχείρισης αυτού που οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν «τρέχουσα μανία» (= προσωρινή τρέλα), του θυμού.

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά, το Α & το Ω σε αυτήν την υπόθεση είναι οι γονείς και, γενικότερα, οι ενήλικες να συμπεριφερόμαστε στα παιδιά μας με τον ίδιο τρόπο θα θέλαμε να συμπεριφέρονται κι αυτά προς εμάς και τους άλλους ανθρώπους.